بنفشه سه رنگ

"بنفشه سه" رنگ سالیان متمادی به طور پی در پی با نام های هرت سیز و پانزی معروف بوده است.

گیاه پانزی که در زبان گل ها به معنی خیال می باشد، از سال1839 میلادی به بعد به صورت کشت شده وارد بازار شد. واژه پانزی از کلمه فرانسوی pensee  به معنی فکر و خیال گرفته شده است. گرچه در نمایشنامه های شکسپیر از نام گیاه پانزی زیاد استفاده شده، ولی منظور او گیاه هرت سیز و یا به اصطلاح بنفشه وحشی است؛ نه بنفشه هایی که به صورت مدرن کشت می شوند.

این گیاه در ادبیات انگلستان و نمایشنامه های شکسپیر نماد عشق است و برای آن اثراتی شبیه به مهر گیاه قائل هستند؛ به طوری که در یکی از داستان ها اشاره شده که اگر آب (عصاره) این گیاه را بر چشم بسته ای گذارند، شخص با باز شدن چشمش عاشق و دلبسته اولین کسی می شود که او را می بیند.

بنفشه سه رنگ گیاهی است علفی و یکساله که ارتفاع آن حداکثر به25 سانتی متر می رسد. ساقه ها کمی زاویه دار و به رنگ سبز مایل به زرد می باشند. برگ ها بیضی شکل، دانه دار و بدون دمبرگ هستند و به طور متناوب بر روی ساقه قرار می گیرند. گل های کوچک این گیاه رنگ های مختلفی از جمله بنفش روشن و تیره، سفید، گلی و زرد دارند که در بهار و تابستان ظاهر شده و به میوه پوشینه تبدیل می شوند. میوه، حاوی تعدادی دانه کوچک بیضی شکل و سفید رنگ می باشد.

این گیاه به طور خودرو و گسترده در اروپا می روید و در آمریکای شمالی نیز گسترش یافته است.

بنفشه سه رنگ در نقاط مختلف ایران و به خصوص در نواحی شمالی رویش دارد. گل و تمام قسمت های گیاه مورد استفاده دارویی است.

شرایط محیط رشد:

بنفشه سه رنگ در هر نوع زمین و هر سطحی می روید بنفشه سه رنگ معمولاً در زمین های سست ناسخت، مزارع شخم خورده میان ساقه های چاو دار باغ های متروکه زمینهای ماسه ای ضعیف کنار مزارع، روی چمن ها و زمین های بایر و همچنین تپه ماهورهای ماسه ای سواحل دریا می روید.

به هر هکتار زمین 400 تا 600 کیلوگرم ازت خالص (به شکل نیترات آمونیم، کلسیم سیانید) 300 تا 400 کیلوگرم نمک پتاسیم داده می شود. در هر هکتار پس از اولین چین 100 تا 200 کیلوگرم کود کلسیم سیانید نیز می دهند.

همچنین خاک های غنی از هوموس، به خوبی آبیاری شده و خنک را برای رشد ترجیح می دهد. پی اچ مناسب خاک برای این گیاه حدود 6 تا 6.5 است. 

ترکیبات شیمیایی:

ترکیبات مهم این گیاه اسید سالیسیلیک و مشتقات آن، از جمله متیل استر، فنوکربوکسیلیک اسید، مانند ترانس کافئیک اسید و پی کوماریک اسید و گلوکزید و یولوزید است. ترکیبات دیگری چون موسیلاژ، تانن، فلاونوئیدها( از جمله اوری ینتین، اسکوپارین، ویولانتین، ساپونارتین و وی سری نین) و گلیکوزیدهای آنتوسیانینی نیز در گیاه وجود دارند.

بنفشه سه رنگ یکی از گیاهانی است که حاوی ترکیبات سیکلوتید می باشد. این مواد استقامت بدن را افزایش می دهند. یکی از ترکیبات گیاه که در سال های اخیر کشف شده، vitria  است که خاصیت سیتوتوکسیک دارد. انتظار می رود این ماده در آینده بتواند در درمان سرطان مؤثر باشد.

تکثیر:

در کشت وسیع این گیاه می توان آن را در هر نوع زمینی (خاک پوشیده سست تا سخت متوسط شنی و خاک رسی) کاشت در ضمن باید زمین آفتاب گیر باشد. برای پرورش گیاه دانه های رسیده را در اوایل تابستان یعنی در نیمه اول تیر ماه کاشته و سپس موقعی که گیاه جوان دارای 3 تا 4 برگ گردید آنها را در شهریور ماه نشاء می کنند با این روش گیاهان نشاء شده در بهار گل می دهند ولی در اگر دانه های گیاه در اردیبهشت ماه کاشته شوند گل های آن پس از نشاء در زمان 3 تا 4 برگی در پائیز ظاهر خواهد شد. میزان بذر مورد نیاز در هر هکتار 4 تا 6 کیلوگرم می باشد.

برداشت:

برداشت محصول باید موقعی انجام گیرد که گیاه در مرحله کامل گل دادن باشد که معمولاً از اردیبهشت تا شهریور ماه می باشد چین اول از اواسط تا اواخر اردیبهشت و چین دوم 2 از اوایل تا اواسط تیر در زمان گل دهی کامل با علف چین یا کمباین برداشت می شود. در نواحی مرطوب که گیاه رشد کافی و خوب داشته باشد چین سوم هم (چین پائیزه) از اواخر تا اوایل شهریور ممکن می‌باشد. هر هکتار زمین کاشته شده 4 تا 8 تن محصول خشک به صورت گیاه گلداری که از 1 تا 2 چین بدست آمده بازدهی دارد که 60 درصد این محصول مربوط به چین اول و 40 درصد مربوط به چین دوم می باشد. پس از برداشت و تمیز نمودن گیاه آنرا در حرارت 40 و حداکثر 50 درجه سانتی گراد در دستگاه های خشک کن می خشکانند گاهی پس از از برداشت گیاه کامل آنها را به صورت بسته هائی در آورده و هر دو بسته را به نخی وصل می کنند و در محل خشکی از انبار به یک طناب یا سیم فلزی مقاوم می آویزند تا بسرعت خشک گردند البته اگر عمل خشک کردن محصول در دستگاه های خشک کن صورت گیرد نتیجه بهتری حاصل خواهد شد.