بیدمشک

بیدمِشک درخت یا درختچه ای زینتی از تیره بید است که دارای گل‌ های زرد کمرنگ دم گربه ای می باشد. ارتفاع این درخت به ۹ متر می رسد.بنابراین اندازه آن از بید معمولی کوچک تر ولی سنبله های آن دارای اسانس معطری هستند. گل های آن قبل از برگ ها ظاهر می شوند. اسانسی از این گیاه گرفته می شود بنام عرق بیدمشک، هم برای معطر کردن شربت و هم دارای خواص درمانی می‌باشد.

بیدمشک درخت یا درختچه ای دو پایه و زینتی است. زیر پوست و روی چوب این درخت برجستگی های تیزی وجود دارد. برگ های آن در پایه های نر و ماده متفاوت است. روی برگ، سبز تیره و پشت آن کرکدار و روشن می باشد. برگ های درختان ماده معمولاً بیضی شکل و پهن تر از برگ های درختان ماده است. گل های آن معطر می باشد.

گل های دوپایه ی این گیاه از ژانویه تا فوریه ظاهر می شود. بیدمشک گیاهی دگر گرده افشان است که گرده افشانی آن توسط زنبور عسل صورت می گیرد.

این گیاه جهت رشد مطلوب به آب و هوای مرطوب و معتدل، آفتاب کامل تا نیمه سایه و خاک حاصلخیز، عمیق و مرطوب نیاز دارد.

خواص درمانی و کاربردهای صنعتی:

سنبله های بیدمشک دارای اسانس معطر است. اسانس یا عرق بیدمشک علاوه بر خواص درمانی برای معطر کردن شربت ها نیز به کار می‌رود. حکیم بوعلی سینا در کتاب قانون خود در مورد این گیاه اینگونه نوشتند: بیدمشک (بهرامج) از نباتات خوشبو است. مالیدن آب و افشره اش ورم ها را فرومینشاند. شکوفه بیدمشک و بو کردن برگ آن بادهای متراکم سر را درمان میکند. همچنین شکم را روان کند.

از نظر ترکیبات شیمیائی در پوست درخت بید وجود گلیکوزید سالیسین تأیید شده است. به علاوه در پوست این درخت، موم، صمغ، اکسالات و تانن وجود دارد. مصرف گلیکوزید سالیسین در کنترل روماتیسم مفصلی حاد، به صورت دو گرم هر سه تا چهار ساعت، مؤثر است.

اگر ۱ـ۲ قاشق چایخوری عصاره روان سنبله های بید (شاتون ها) را هنگام خواب بخورید در رفع بیخوابی ناشی از ضعف اعصاب و رفع اشکال در عادت ماهیانه دردناک و رفع ناراحتی‌های اعصاب مفید است.

بیدمشک در طب سنتی: از نظر طبیعت، گل بید (شاتون‌های آن) سرد و کمی تر، برگ آن سرد و خشک و میوه آن سرد و تر و کمی قابض است. از نظر خواص، مقوی دماغ و قلب و بازکننده انسداد کبد است. بعضی از انواع سردرد را رفع می‌کند. رفع عطش می کند و معده را تقویت می کند. برای رفع بیماری های گرم نافع است. عرق گل های آن از خوردن خود گل ها مفیدتر است. برگ آن قابض است و عصاره برگ بید مسهل بلغم و صفرا و صرع و تب با لرز و برای بازکردن انسداد کبد و یرقان مفید است. مدر است و برای رفع اختناق رحم و درد مفاصل و نقرس نافع می باشد. قطره آن در گوش برای پاک کردن چرک گوش مفید است. نشستن در دم کرده برگ و شاخه آن برای رفع عفونت های اعضاء تحتانی بدن نافع است. دم کرده برگ آن برای اسهال خونی و خوردن عرق شکوفه آن برای خفقان گرم و تب های گرم نافع است. صمغی که از برگ آن گرفته می شود مقوی دید چشم است. خاکستر چوب آن برای قطع خونریزی و با سرکه برای زگیل و ورم پستان و زخم های مخملک و آبله و ورم های گرم مفید است. مقدار مصرف آن از آب جوشانده یا دم کرده برگ آن ۳۲ ـ ۸۰ گرم با شکر می باشد.

جالینوس طبیعت بیدمشک را سرد و تر می‌داند و عده‌ای سرد و خشک. از نظر خواص عرق بیدمشک را از هر نظر از عرق بید قوی تر می دانند. عرق بیدمشک مقوی دل و دماغ و ملین مزاج است. برای تقویت نیروی جنسی در گرم مزاج ها اثر مفید دارد. بوئیدن گل آن مقوی دماغ و از بین برنده بادها و گازهای غلیظ است. اگر با دم کرده برگ آن غرغره کنند و یا از روغن شکوفه آن به پیشانی بمالند، برای تسکین سردرد گرم مفید است. روغن شکوفه بیدمشک سرد و تر است.

خواص درمانى پوست بیدمشک: پنجاه گرم پوست بیدمشک را در یک لیتر آب جوش دو دقیقه بجوشانید بعد دوازده دقیقه دم کنید و قبل از هر غذا یک فنجان آب آن را بنوشید. رماتیسم را درمان و خارش بدن را تسکین مى دهد. یا اینکه هر روز دو مثقال از خشک پوست بیدمشک را نیمکوب نموده با چهار مثقال شاهتره مخلوط در آب بجوشانید تا به اندازه هفت فنجان آب بماند بعد صاف کنید و آب آن را سه فنجان قبل از صبحانه و دو فنجان قبل از ناهار و دو فنجان قبل از شام بنوشید. تب نوبه یا مالاریا را درمان مى کند.

تکثیر: بذور بیدمشک قوه ی نامیه بسیار کوتاهی دارند. این بذرها در بهار بصورت سطحی کشت می شوند. علاوه بر کشت بذر، جهت تکثیر بیدمشک می توان از قلمه چوب های بالغ و رشد کرده در فصل جاری یا قلمه چوب نیمه رسیده استفاده کرد.

موارد ممنوعیت مصرف: باید توجه داشت که کودکان زیر دو سال، زنان باردار، مادران شیرده، اشخاص با سن کمتر از ۱۶ سال که مبتلا به سرماخوردگی، آنفولانزا یا آبله مرغان هستند و نیز کسانی که مبتلا به زخم های گوارشی، گاستریت و نفخ می باشند، در مصرف این گیاه و فرآورده های آن دقت نمایند.